Od wielu lat w naszym kraju zamieszkuje wielu obywateli Ukrainy. Jedną z konsekwencji tego stanu rzeczy jest powstanie wielu stosunków prawnych z dziedziny prawa rodzinnego tj. małżeńskiego, stosunków rodzice- dzieci itp., których stronami są bądź obywatele Ukrainy zamieszkujący w Polsce wzajemnie względem siebie bądź obywatele Ukrainy z jednej strony a obywatele Polski z drugiej. W sytuacji gdy na tle takiej konfiguracji rodzinnej powstaje problem prawny, pierwszym zagadnieniem, jakie należy rozstrzygnąć jest po pierwsze: kwestia prawa właściwego, na bazie którego należy ten problem rozpatrzeć, po drugie zaś właściwość sądu, czyli sąd którego z krajów jest właściwy do rozpoznania sprawy. Tu należy zaznaczyć, że zagadnienia prawa właściwego i właściwości sądu są w powszechnym odbiorze często mylone i używane zamiennie. Jest to oczywiście przekonanie błędne. Pomimo pewnego podobieństwa językowego i tematycznego pierwsze zagadnienie dotyczy prawa materialnego (tzn. przepisów, w oparciu o które sprawa będzie rozstrzygana) a drugie prawa procesowego, tzn. sądu przed jakim sprawa będzie się toczyć i procedury (sądowej) według której reguł będzie sądzona.
Z racji posiadania przez Kancelarię Adwokacką Maciej Kacprzak oraz Kancelarię Prawną Adwokata Ukraińskiego Iryny Myzyny sporego doświadczenia w pomocy prawnej w tym zakresie, chciałbym zaproponować mini- cykl artykułów dotyczących tych zagadnień.
W niniejszym artykule przeanalizuję kwestię rozwodu, w sytuacji gdy: 1) stronami są obywatele Ukrainy, 2) jedną ze stron jest obywatel Ukrainy a drugą obywatel RP.
I. Rozwód pomiędzy obywatelami Ukrainy.
1. Prawo właściwe.
Wybór prawa właściwego, tzn. prawa, według którego rozwód będzie rozstrzygany reguluje umowa międzynarodowa pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych zawarta w Kijowie dnia 24 maja 1993 r.
Artykuł 26 tej umowy dotyczący rozwodu stanowi:
1. Rozwód podlega prawu tej Umawiającej się Strony, której obywatelami są małżonkowie w chwili wszczęcia postępowania.
Treść tego przepisu nie pozostawia żadnych wątpliwości. W sytuacji, gdy stronami są obywatele Ukrainy, rozwód rozpatrywany jest w oparciu o prawo ukraińskie.
2. Właściwość sądu.
Co do właściwości sądu, odpowiedź daje również przywołana wyżej umowa międzynarodowa pomiędzy RP a Ukrainą. Sprawę reguluje ten sam art. 26, ale jego ust. 3:
[…]
3. W sprawach o rozwód w wypadku przewidzianym w ustępie 1 właściwy jest organ tej Umawiającej się Strony, której obywatelami są małżonkowie w chwili wszczęcia postępowania.
Zatem tutaj odpowiedź również jest jasna: w sytuacji, gdy stronami są obywatele Ukrainy sądem właściwym będzie wyłącznie sąd ukraiński.
Należy podkreślić, iż dość często występującym małżonkowie będący obywatelami Ukrainy mają przekonanie, że skoro obydwoje mieszkają na stałe w Polsce, ewentualną sprawę rozwodową będzie rozstrzygał sąd polski. Takie przekonanie jest błędne. Skierowanie pozwu do sądu polskiego będzie w takim przypadku skutkować odrzuceniem powództwa.
II. Rozwód pomiędzy obywatelem Ukrainy i obywatelem Polski
1. Prawo właściwe
W przypadku małżeństwa mieszanego sytuacja jest nieco inna. Przywoływany już dwukrotnie art. 26 ust. 2 umowy międzynarodowej pomiędzy RP i Ukrainą stanowi:
2. Jeżeli w chwili wszczęcia postępowania jeden z małżonków jest obywatelem jednej Umawiającej się Strony, drugi zaś – obywatelem drugiej Umawiającej się Strony, rozwód podlega prawu tej Umawiającej się Strony, na której terytorium mają oni miejsce zamieszkania. Jeżeli jeden z małżonków ma miejsce zamieszkania na terytorium jednej Umawiającej się Strony, a drugi na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, właściwe jest prawo tej Umawiającej się Strony, przed której organem toczy się postępowanie.
Z powyższego przepisu wynika, że prawem właściwym może być zarówno prawo polskie, jak i ukraińskie, w zależności od tego przed jakim sądem sprawa została wytoczona.
2. Właściwość sądu.
Tu w sukurs znowu przychodzi art. 26 umowy pomiędzy RP a Ukrainą, tym razem jego ust. 4:
[…]
4. W sprawach o rozwód w wypadku przewidzianym w ustępie 2 właściwy jest organ tej Umawiającej się Strony, na której terytorium małżonkowie mają miejsce zamieszkania. Jeżeli jeden z małżonków ma miejsce zamieszkania na terytorium jednej Umawiającej się Strony, a drugi – na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, właściwe są organy obu Umawiających się Stron.
Co wynika z powyższego? Wynika to, że sądem właściwym (a co za tym idzie, jak wskazano wyżej- prawem właściwym) może być sąd zarówno polski jak i ukraiński.
Przekładając to na język potoczny w przypadku małżeństwa mieszanego pozew rozwodowy może być złożony zarówno do sądu polskiego jak i ukraińskiego i będzie procedowany według prawa tego państwa, na którego terytorium znajduje się sąd rozpatrujący sprawę.
W następnych częściach cyklu zajmę się kwestiami prawa właściwego i właściwości sądu w sprawach o alimenty na dzieci oraz w sprawach o zwolnienie z obowiązku uzyskania zaświadczenia z ambasady (ukraińskiej) w do zawarcia małżeństwa z obywatelem Ukrainy, bądź pomiędzy obywatelami Ukrainy w Polsce.
Z poważaniem adw. Maciej Kacprzak
Więcej o mnie na stronie prowadzonej Kancelarii: www.kacprzak.pl