Kontynuując temat grzywny wymierzonej jako kara w postępowaniu karnym, chciałbym przybliżyć sytuację, w której grzywna ta nie została uiszczona przez skazanego.
Jakie wówczas kroki podejmuje sąd? I jakie są ewentualne środki obrony przed dolegliwościami wymierzonymi przez sąd?
I.
Oczywiście obowiązkiem pierwotnym skazanego jest zapłata grzywny. Można to zrobić bądź bez wezwania sądu od razu po wydaniu wyroku, płacąc grzywnę na rachunek bankowy sądu, który wydał wyrok (rachunki sądów są ogólnie dostępne w internecie, z podaniem sygnatury sprawy, charakteru płatności (tj. wskazaniem że to grzywna) i nazwiskiem skazanego. Można też czekać na wezwanie do zapłaty grzywny, które sąd jest zobowiązany wysłać skazanemu po uprawomocnieniu wyroku. W takim wezwaniu sąd wzywa do zapłaty grzywny w terminie 30 dni, licząc od dnia doręczenia wezwania (art. 44 ust. 1 kodeksu karnego wykonawczego, dalej k.k.w.). Należy tu pamiętać o tym, że sąd wysyła wezwanie na adres skazanego, który podał on w postępowaniu karnym rozpoznawczym. Będzie ono uważane za doręczone także w sytuacji, gdy skazany faktycznie nie podejmie przesyłki z sądu (tzw. domniemanie doręczenia). Zatem lepiej dopilnować odbierania korespondencji.
Jeżeli skazany, pomimo wezwania nie zapłaci grzywny sąd ściąga grzywnę w drodze egzekucji, czyli przez komornika.
Jeśli również komornik nie ściągnie grzywny lub z okoliczności sprawy wynika, że egzekucja będzie bezskuteczna, wówczas znajdują zastosowanie przepisy o zamianie grzywny na inny rodzaj kary. I tak:
II.
W pierwszej kolejności sąd rozważa zamianę grzywny na pracę społecznie użyteczną. Stanowi o tym art. 45 k.k.w.:
§ 1. Jeżeli egzekucja grzywny nieprzekraczającej stu dwudziestu stawek dziennych okaże się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd może zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną, przyjmując, że dziesięć stawek dziennych jest równoważnych miesiącowi pracy społecznie użytecznej, z zaokrągleniem, w górę, do pełnego miesiąca. Pracę społecznie użyteczną określa się w miesiącach oraz ustala wymiar godzin pracy od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym, kierując się wskazaniami zawartymi w art. 53 Kodeksu karnego.
§ 2. Do wykonywania pracy, o której mowa w § 1, z zastrzeżeniem § 5, stosuje się odpowiednio przepisy art. 53-58, art. 60, art. 63b i art. 63c.
§ 3.Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do grzywny określonej kwotowo, z tym że górna granica grzywny podlegającej zamianie nie może przekroczyć 240 000 złotych, a miesiąc pracy społecznie użytecznej jest równoważny grzywnie w kwocie do 20 000 złotych.
§ 4. Na postanowienie w przedmiocie zamiany grzywny na pracę społecznie użyteczną przysługuje zażalenie.
§ 5. Na wniosek skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności niebędącą zastępczą karą pozbawienia wolności sąd może orzec, po wyrażeniu zgody przez dyrektora zakładu karnego, że praca społecznie użyteczna będzie wykonywana na rzecz podmiotów i na zasadach określonych w art. 123a. Czynności związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania pracy społecznie użytecznej oraz obowiązków nałożonych na skazanego wykonuje dyrektor zakładu karnego. W celu wykonania pracy społecznie użytecznej sąd przesyła odpis orzeczenia właściwemu dyrektorowi zakładu karnego. Przepisy art. 53, art. 55 § 1 oraz art. 57a § 1 i 3 stosuje się odpowiednio.
III.
Jeżeli zaś nie zostanie przez sąd zastosowana zamiana grzywny na karę zastępczą pracy społecznie użytecznej, wówczas może znaleźć zastosowanie surowsza zamiana, tj. zamiana na karę zastępczą pozbawienia wolności. Stanowią o tym art. 46 k.k.w. i art. 48 k.k.w.:
art. 46 k.k.w.
§ 1. Jeżeli egzekucja grzywny okazała się bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, gdy:
1) skazany oświadczy, że nie wyraża zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej zamienionej na podstawie art. 45 albo uchyla się od jej wykonania, lub
2) zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.
§ 2. Zarządzając wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, przyjmuje się, że jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny dwóm stawkom dziennym grzywny; kara zastępcza nie może przekroczyć 12 miesięcy pozbawienia wolności, jak również górnej granicy kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo, a jeżeli ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, górna granica zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do grzywny określonej kwotowo, z tym że jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny grzywnie w kwocie od 20 do 4000 złotych.
§ 4. W przypadku gdy grzywna została uiszczona lub ściągnięta w drodze egzekucji tylko w części albo tylko w części została wykonana w formie pracy społecznie użytecznej, sąd, zarządzając wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, określa jej wymiar według zasad przewidzianych w § 2 lub 3.
§ 5. Na postanowienie w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności przysługuje zażalenie.
art. 48 k.k.w.
W posiedzeniu w przedmiocie zarządzenia wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności ma prawo wziąć udział prokurator, skazany oraz jego obrońca, a gdy skazany pozostaje pod dozorem – również sądowy kurator zawodowy, osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, o której mowa w art. 73 § 1 Kodeksu karnego.
Tu również dorzucę kilka słów komentarza w kwestiach, które podkreśliłem. Po pierwsze, karę zastępczą pozbawienia wolności stosuje się subsydiarnie w stosunku do kary zastępczej pracy społecznie użytecznej, tzn. sąd zarządza ją jedynie w przypadkach, gdy skazany nie wyrazi zgody na karę zastępczą pracy społecznie użytecznej, bądź gdyby taka zamiana była niemożliwa bądź niecelowa. Po drugie, przelicza się ją według algorytmu: jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny dwóm stawkom dziennym grzuwny. Po trzecie, górny pułap takiej karu nie może przekroczyć 12 miesięcy (ew. górnej granicy kary pozbawienia wolności za dane przestępstwo jeżeli jest ona niższa niż 12 miesięcy). Po czwarte, decyzja sądu w przedmiocie zastępczej kary pozbawienia wolności zapada po przeprowadzeniu posiedzenia z udziałem skazanego, jego obrońcy, ew. również kuratora. Po piate, również na postanowienie sądu w przedmiocie zamiany przysługuje zażalenie, które należy wnieść w terminie 7 dni.
Należy również wskazać, że sąd może w każdej chwili wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, jeżeli skazany oświadczy na piśmie, że podejmie pracę społecznie użyteczną i podda się rygorom z nią związanym. Stanowi o tym art. 48a k.k.w. Należy jednak podkreślić to, iż jest to uprawnienie (a nie obowiązek sądu) jak również to, że w przypadku gdyby pomimo wstrzymania kary pozbawienia wolności skazany uchylał się od spełnienia swojej deklaracji, tzn. wykonania prac społecznie użytecznych, sąd zarządza powtórnie wykonanie kary zastępczej pozbawienia wolności, przy czym w takiej sytuacji nie można już powtórnie skorzystać z dobrodziejstwa wstrzymania kary zastępczej pozbawienia wolności przewidzianego w art. 48a k.k.w.
IV.
Na zakończenie należy wskazać, iż zarówno od kary zastępczej pozbawienia wolności jak i kary zastępczej wykonywania pracy społecznie użytecznej można się w każdym czasie zwolnić poprzez zapłacenie przypadającej do wykonania grzywny (art. 47 ust. 2 k.k.w.).
Z poważaniem adw. Maciej Kacprzak
Więcej o mnie na stronie prowadzonej Kancelarii: www.kacprzak.pl