Kontynuując wątek zmian w kodeksie karnym wprowadzonych nowelą z sierpnia 2022 r., dotyczących zaostrzenia przepisów karnych dla kierowców prowadzących pojazd pod wpływem alkoholu, dzisiaj chciałbym omówić nową sankcję karną wprowadzoną do katalogu zestawionego w Rozdziale Va k.k. (przepadek i środki kompensacyjne). Jest to art. 44b k.k.: przewidujący nowy rodzaj przepadku mienia: przepadek pojazdu mechanicznego. Przepis ten wejdzie w życie w dniu 14 grudnia 2023 r., a więc już niedługo. Aby w pełni zobrazować jego treść zacytuję go in extenso:
§ 1.
W wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym.
§ 2.
Jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego z uwagi na jego zbycie, utratę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie jest niemożliwe lub niecelowe, albo jeżeli pojazd w czasie popełnienia przestępstwa nie stanowił wyłącznej własności sprawcy, zamiast przepadku pojazdu mechanicznego orzeka się przepadek równowartości pojazdu. Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego.
§ 3.
Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu określonego w § 2 nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
§ 4.
Jeżeli ustalenie średniej wartości rynkowej pojazdu mechanicznego odpowiadającego pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę w sposób określony w § 2 nie jest możliwe ze względu na szczególne cechy tego pojazdu, zasięga się opinii biegłego.
Co wynika z przytoczonego wyżej przepisu?
Ano to, że w przypadkach określonych w ustawie (jakie to przypadku, o tym dalej) będzie można bądź skonfiskować pojazd, przy użyciu którego doszło do popełnienia przestępstwa, bądź zasądzić obowiązek zapłaty jego równowartości. Sankcja bardzo dotkliwa, chociaż można zauważyć jej pewną nierówność (inna będzie dolegliwość finansowa skonfiskowania sportowego Ferrari, a inna- kilkunastoletniego przysłowiowego grata). Co do zasady konfiskacie podlega sam pojazd, ale w przypadku, gdy uległ on zniszczeniu, uszkodzeniu, zbyciu, lub gdy z innych przyczyn byłoby to niemożliwe lub niecelowe, sąd zasądzi przepadek (czyli obowiązek zapłaty) jego równowartości. Co ważne, mając na względzie dotychczasową praktykę procesową w obszarze wyceny pojazdów przez biegłych, znacznie wydłużającą i komplikującą postępowanie, ustawodawca przewidział uproszczony sposób wyceny równowartości pojazdu w oparciu o wartość określoną w polisie ubezpieczeniowej, a w razie jej braku- w oparciu o powszechnie dostępne dane, czyli np. oferty internetowe. Opinia biegłego będzie zlecona jedynie w przypadku, gdy dokonanie wyceny wyżej wskazanymi metodami uproszczonymi będzie niemożliwe ze względu na cechy szczególne danego pojazdu, co przewiduje §4 przepisu. Wydaje się jednak, że będą to sytuacje wyjątkowe, zasadą zaś będzie wycena uproszczona.
Jedyna sytuacja w której sąd nie będzie mógł zastosować sankcji konfiskaty pojazdu będzie miała miejsce przy spełnieniu łącznie dwóch warunków, tj. gdy pojazd nie będzie własnością sprawcy i gdy ten prowadził go wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. Wydaje się, że ten wyjątek został wprowadzony w celu uchronienia majątku pracodawcy w przypadku popełnienia przestępstwa prowadzenia pod wpływem alkoholu przez pracownika. Nie oznacza to jednak bezkarności sprawcy. Sąd bowiem w takim przypadku orzeka nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości 5000 zł. lub wyższej.
Przejdźmy zatem do zagadnienia, kiedy będzie mogła być orzeczona konfiskata pojazdu.
Zgodnie z art. 178a §5 (również dodanym wspomnianą nowelą k.k. i również wchodzącym w życie w dniu 14 grudnia 2023 r.):
§5. Sąd orzeka przepadek, o którym mowa w art. 44b, w razie popełnienia przestępstwa określonego w § 1 lub 4, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy przestępstwa określonego w § 1 była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
Konsekwencje nowej sankcji są zatem następujące:
- Przepadek pojazdu jest obligatoryjny (nie fakultatywny), co wynika z uzycia przez ustawodawcę zwrotu „sąd orzeka” (a nie: „sąd może orzec”);
- Konfiskata jest orzekana, gdy wskazanie alkoholu we krwi jest równa lub wyższa poziomowi 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3. Zatem mamy tu do czynienia z sankcją za kwalifikowane, rażące naruszenie przepisów, gdyż poziom, pod wpływem którego prowadzenie zaczyna być przestępstwem to 0,5 promila (0,25 mg/dm3). Mówiąc obrazowo, musi to być jazda już nawet nie na podwójnym, ale na „potrójnym gazie”;
- Odstąpienie przez sąd od zastosowania powyższej sankcji może nastąpić jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Przy czym warto zaznaczyć, że mowa tu o sytuacji naprawdę wyjątkowej, szczególnej. Z mojej praktyki zawodowej w tego rodzaju sprawach mogę podzielić się spostrzeżeniem, że nie jest taką sytuacją np. fakt że sprawca dojeżdża autem do pracy (okoliczność często wskazywana przez klientów), gdyż jest to sytuacja raczej powszechna, często spotykana.
Jeszcze surowiej nowa sankcja konfiskaty pojazdu będzie stosowana względem sprawcy, który popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji stypizowane w art. 173 § 1 lub 2, art. 174 lub art. 177 § 1 znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia lub spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający po popełnieniu czynu określonego w ww. sytuacjach, ale przed poddaniem go kontroli na zawartość alkoholu przez policję. Wówczas zgodnie z nowym brzmieniem art. 178 §1 przepadek pojazdu będzie obligatoryjny, bez żadnych wyjątków.
Na uwagę zasługuje dopisanie przez ustawodawcę wprost do znamion czynu zabronionego sytuacji, w której sprawca twierdził, że spożył alkohol po wypadku, a przed poddaniem go badaniu (w więc w momencie wypadku nie był pijany). Przed nowelizacją takie przypadki były poddawane dość skomplikowanemu i nie dającemu zawsze pewnych wyników badaniu retrospektywnemu, zaś od wejścia w życie nowelizacji przyjmuje się, że prowadzili pod wpływem alkoholu.
Podsumowując, opisana wyżej nowa represja karna jest więc jeszcze jednym przyczynkiem do tego, aby dobrze się zastanowić, zanim zdecyduje się usiąść za kierownicą po użyciu alkoholu.
Z poważaniem adw. Maciej Kacprzak
Więcej o mnie na stronie prowadzonej Kancelarii: www.kacprzak.pl