W sierpniu 2022 r. uchwalona została obszerna nowela do kodeksu karnego (dalej k.k.), której częścią było znaczące zaostrzenie przepisów karnych dotyczących kierowców prowadzących pojazd pod wpływem alkoholu bądź środka odurzającego. Omówienie tych zmian chciałbym podzielić na dwie części:
- Część I dotycząca ogólnego zaostrzenia kar za przestępstwa związane z prowadzeniem pojazdu po pijanemu (te przepisy już weszły w życie, o czym dalej)
- Część II dotycząca nowego rodzaju sankcji karnej w postaci przepadku (potocznie: konfiskaty) pojazdu (te przepisy wejdą w życie w dniu 14 grudnia 2023 r.)
W niniejszym artykule chciałbym przedstawić część I, czyli zmianę w przepisach art. 37a §2, art. 173, ar. 178 i art. 178a k.k. Przepisy te weszły w życie w nowym brzmieniu w dniu 14 marca 2023 r.
Omówienie rozpocznę w odwrotnej kolejności przepisów, czyli od art. 178a k.k. [prowadzenie po użyciu alkoholu bądź środka odurzającego], gdyż jest to rzeczywistości sądowej najpowszechniej spotykany występek. Zasadnicza zmiana treści tego przepisu zachodzi w §1 (zmiana treści §4 ma charakter raczej redakcyjny, zaś dodanie §5 zostanie omówione w cz.II). Według nowego brzmienia stanowi on, iż
§ 1.
Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Zaostrzenie ww. przepisu polega na tym, że:
- po pierwsze, ustawodawca zlikwidował możliwość orzeczenia wprost kary grzywny bądź ograniczenia wolności przewidzianych w poprzednio obowiązującej wersji. Co prawda nadal pozostaje możliwość orzeczenia tych kar wolnościowych na podst. (również znowelizowanego) art. 37a k.k., ale tylko w przypadku, gdyby orzeczona kara pozbawienia wolności nie przekraczała roku i w szczególności jeżeli jednocześnie orzeczono środek karny, środek kompensacyjny bądź przepadek.
- po drugie, górna granica kary pozbawienia wolności została podniesiona do 3 lat (poprzednio górną granicą były 2 lata). Istotnym zastrzeżeniem jest to, że nadal możliwe jest warunkowe zawieszenie kary pozbawienia wolności, jednakże tylko w przypadku, gdy wymierzona kara nie przekracza roku i tylko przy spełnieniu innych szczególnych przesłanek wymienionych w art. 69 §1 k.k. Pomimo jednak pozostawienia możliwości warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności należy zauważyć, iż podniesienie górnej granicy samo w sobie rozszerzyło możliwość uznania sędziowskiego w kierunku surowszym. Jeden rok pozbawienia wolności (będący, jak wyżej wskazano granicą możliwości orzeczenia warunkowego zawieszenia kary) przed nowelizacją lokował się w połowie dostępnego wachlarza czasowego zagrożenia karą, a teraz jest na poziomie jednej trzeciej.
Kontynuując wątek omawiania zmian w art. 178a k.k. należy wspomnieć, że wzmiankowany wyżej art. 37a §2 k.k., pozwalający, przy określonych warunkach, orzec grzywnę bądź karę ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności, również został zaostrzony poprzez wyłączenie takiej możliwości wobec sprawców- recydywistów oraz sprawców, którzy złamali sądowy zakaz prowadzenia pojazdów.
Kolejną zmianą zaostrzającą odpowiedzialność karną za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu bądź środka odurzającego jest nowelizacja art. 178 k.k. Przepis ten sam z siebie, również przed nowelizacją, przewidywał obostrzenie odpowiedzialności karnej. Zmieniając go ustawodawca zdecydował że to obostrzenie będzie jeszcze dalej idące. Zgodnie z nową treścią:
§ 1. Skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173 § 1 lub 2, art. 174 lub art. 177 § 1 znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia lub spożywał alkohol lub zażywał środek odurzający po popełnieniu czynu określonego w art. 173 § 1 lub 2, art. 174 lub art. 177 § 1, a przed poddaniem go przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka odurzającego, sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.”,
§ 1a. Skazując sprawcę, który popełnił przestępstwo określone w art. 173 § 3 lub 4 lub art. 177 § 2, w warunkach określonych w § 1 lub którego dotyczy wskazana w tym przepisie okoliczność, sąd orzeka karę pozbawienia wolności w wysokości nie niższej niż:
1) 3 lata, jeżeli następstwem wypadku jest ciężki uszczerbek na zdrowiu innej osoby albo następstwem katastrofy jest ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób,
2) 5 lat, jeżeli następstwem wypadku albo katastrofy jest śmierć człowieka
– do dwukrotności górnej granicy ustawowego zagrożenia.”,
§2 [uchylony]
§ 3. W razie skazania, o którym mowa w § 1 lub 1a, sąd orzeka przepadek, o którym mowa w art. 44b.”;
W powyższym przepisie niemal wszystkie dotychczasowe obostrzenia zostały jeszcze dodatkowo zaostrzone. Bez zmian pozostawiono jedynie obostrzenie podniesienia dolnej granicy zagrożenia (o połowę) przy typach podstawowych (§1). Obostrzeniu uległa górna granica zagrożenia przy typach podstawowych (również podniesiona o połowę).
Nowe obostrzenia wprowadzono w dopisanym §1a. Dotyczą one sytuacji, w których wynikiem wypadku/ katastrofy komunikacyjnej był:
- ciężki uszczerbek na zdrowiu;
- śmierć człowieka;
W pierwszym przypadku dolną granicę zagrożenia ustanowiono na poziomie 3 lat, w drugim- na poziomie 5 lat kary pozbawienia wolności. Natomiast górna granica została podniesiona do poziomu dwukrotności. Oznacza to zapowiedź naprawdę surowego karania.
Do tego, ustawodawca wprowadził w powyższych przypadkach obligatoryjną konfiskatę pojazdu (§3), o czym szerzej w drugiej części artykułu poświęconego temu zagadnieniu.
Z poważaniem adw. Maciej Kacprzak
Więcej o mnie na stronie prowadzonej Kancelarii: www.kacprzak.pl